7326 SAYILI KANUN İLE YENİDEN DEĞERLEME

En son Enflasyon Düzeltmesi 2004 yılı için uygulanmış olup; bu tarihten sonra belirlenen ölçütler gerçekleşmediği için uygulanmamıştır.

Bu kapsamda mağduriyetleri ortadan kaldırabilmek için (7326 sayılı kanunun 11 inci maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 09.06.2021) Vergi Usul Kanunu’nun geçici 31.’ inci maddesine eklenen fıkra ile firmaların, taşınmazlara ve amortismana tabi iktisadi kıymetlere yeniden değerleme yapabilmesinin yolu açılmıştır.

Aşağıda açıklandığı gibi enflasyon düzeltmesi (7338 sayılı kanunun 31 inci maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 1.1.2022) bu fıkra ile kalıcı hale gelmiştir.

Bu meyanda tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri yeniden değerleme yapabileceklerdir.

Ancak finans ve bankacılık sektöründe faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları, münhasıran sürekli olarak işlenmiş altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler ile Vergi Usul Kanunu’nun 215 inci maddesi uyarınca kendilerine kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilenler yeniden değerleme yapamazlar.

Yararlanabilecek firmalar 09.06.2021 tarihi itibariyle aktiflerinde kayıtlı bulunan taşınmazlar ile Amortismana Tabi Diğer İktisadi Kıymetlerini (makine, teçhizat, demirbaş vs.) 31.12.2021 tarihine kadar yeniden değerleyebilirler. Amortismana tabi varlıklar için amortismanın herhangi bir yılda ayrılmamış olması durumunda yeniden değerlemeye esas alınacak tutar bu amortismanlar tam olarak ayrılmış varsayılarak belirlenir.

Yapılacak değerlemede esas alınacak yeniden değerleme oranı olarak Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298 inci maddesine göre enflasyon düzeltmesine tabi tutulan;

--En son bilançoda yer alan taşınmazlar ve bunların amortismanları için, Mayıs 2021 ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, söz konusu bilançonun ait olduğu tarihi takip eden aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran, (--2004 yılında enflasyon düzeltmesi yapılmış, ancak 2018 yılında çıkan af kanununda yeniden değerleme yapılmamış iktisadi kıymetler için 666,79/114,83 = 5,8067578)

--2018 Yılında yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazlar için bu fıkra uyarınca yapılacak değerlemede ise, Mayıs 2021 ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, 2018 yılı Mayıs ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran dikkate alınacaktır. (2018 yılında yeniden değerleme yapılmış iktisadi kıymetler için 666,79/354,85 = 1,8790756) (Firmalarımızda 2018 yılında af kanunu gereği değerleme yapılmamıştır.)

--Enflasyona tabi tutulan en son bilanço tarihinden sonra iktisap edilen iktisadi kıymetler ve bunların amortismanları için, Mayıs 2021 ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, iktisadi kıymetin iktisap edildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran,

Yeniden değerleme sonrası pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarı üzerinden %2 oranında hesaplanan vergi, yeniden değerleme işleminin yapıldığı tarihi izleyen ayın sonuna kadar bir beyanname ile gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine beyan edilir.

İlk taksiti beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitler beyanname verme süresini takip eden ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenir.

Buna göre, değerleme işleminin yapılacağı son tarih 31.12.2021 olduğuna göre değerleme nedeniyle hesaplanan verginin beyanı ve ilk taksiti 31.01.2022, ikinci taksiti 31.03.2022,üçüncü taksiti 31.05.2022 tarihinde olacaktır.

Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının, sermayeye ilave edilmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak söz konusu fonun sermayeye ilave dışında başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulur. Şirketin tasfiyesi halinde de bu kapsamda işlem tesis edilir.

Ancak 193 sayılı Kanunun 81 inci maddesi ile 5520 sayılı Kanuna göre yapılan devir ve tür değiştirme halleri ile devir ve bölünme hallerinde, fon hesabında yer alan tutarlar işletmeden çekilmiş veya başka bir hesaba nakledilmiş sayılmayacaktır.

Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların satılması veya herhangi bir şekilde elden çıkarılması halinde, pasifte özel fon hesabında gösterilen değer artışı tutarları, satış kazancına dâhil edilmez. Bu durumda fon hesabı kayıtlarda kalmaya devam eder.

Yeniden Değerleme Yapmanın Avantajları

1- Firmalar, aktiflerinde kayıtlı taşınmaz ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetleri, yeniden değerleme işlemi sonucu yeni değerleri üzerinden bilançolarında gösterebilecek olup; kısmen de olsa, bu varlıklar güncel değerleri ile mali tablolarda yer alacaktır. Dolasıyla firmanın, mali durumu daha gerçekçi olarak görünecektir.

2- 7326 sayılı kanununla yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin satılması durumunda; satış kazancının hesaplanmasında, yeniden değerleme sonrası değerler dikkate alınacaktır. Buna göre, yeniden değerleme işlemi dolasıyla oluşan değer artışları üzerinden gelir veya kurumlar vergisi ödenmeyecek olup; değer artışı nedeniyle ödenecek % 2 vergi, nihai vergi olacaktır.

3- Yeniden Değerleme işlemine tabi tutulan İktisadi Kıymetler için yeni değerleri üzerinden amortisman ayrılabileceğinden; firmalar için vergi tasarrufu sağlanmış olur.

4- Yeniden Değerleme sonrası oluşan Değer Artışları, sermayeye ilave edilerek, firmaların öz kaynakları artırılabilir. Dolayısıyla özellikle kredi kullanan firmaların, bankalar nezdinde rasyoları daha iyi görünür.

5- Sermayeye ilave edilsin/edilmesin Yeniden Değerleme sonrası oluşan Değer Artışları, firmaların öz kaynaklarını artıracağından; finansman gider kısıtlaması uygulamasında kanunen kabul edilmeyecek olan finansman gideri tutarını, sürekli olarak, azaltacaktır. Bu da firmaların, vergi tasarrufu sağlamasına olanak verecektir.

7338 SAYILI KANUN İLE YENİDEN DEĞERLEME

(7338 sayılı kanunun 31 inci maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 1.1.2022) Enflasyon düzeltmesi yapma şartlarının gerçekleşmediği hesap dönemlerinin sonu itibarıyla, bilançolarına dâhil bulunan amortismana tabi iktisadi kıymetlerini (bu niteliklerini korudukları müddetçe sat-kirala-geri al işlemine veya kira sertifikası ihracına konu edilenler hariç) ve bunlar üzerinden ayrılmış olup bilançolarının pasifinde gösterilen amortismanları aşağıda belirtilen şartlar doğrultusunda yeniden değerleyebilirler.

İktisadi kıymetlerin ve bunlara ilişkin amortismanların, yeniden değerlemenin yapılacağı yıla ait olan yeniden değerleme oranı ile çarpılması suretiyle yeniden değerleme sonrası değerleri bulunur.

Yeniden değerleme neticesinde iktisadi kıymetlerin değerinde meydana gelen değer artışı, yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin her birine isabet eden değer artışı ayrıntılı olarak görünecek şekilde, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilir. 

Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının, sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba aktarılamaz.

Yeniden değerlemenin herhangi bir yıl yapılmamasından veya değerleme oranının düşük uygulanmasından dolayı daha sonraki yıllarda geçmiş dönemlere ilişkin yeniden değerleme yapılamaz.

Yeniden değerlemenin herhangi bir yılda yapılmaması durumunda, sonraki hesap dönemlerine ilişkin olarak bu fıkra kapsamında yeniden değerleme yapılabilir.

Yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması (satış, devir, işletmeden çekiş, tasfiye gibi) halinde, bunlara isabet eden pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışları satış kazancına dâhil edilerek aynen amortismanlar gibi muameleye tabi tutulur.

08.12.2021

Mehmet Gürkan Tanrıkulu

Yeminli Mali Müşavir